Wyobraźmy sobie sytuację nerwową – ktoś się zdenerwował i daje temu wyraz – albo wpadając we wściekłość, albo wyżywając się na kimś. Jakich określeń można tutaj użyć, by nie sięgać od razu po wulgaryzm? Wybrałam parę ciekawszych słówek – starałam się stopniować napięcie i ładunek emocjonalny. Najpierw zdenerwowanie.
Psioczyć
Psioczenie oznacza wyrażanie niezadowolenia, krytykowanie, narzekanie. Ale można też na przykład powiedzieć: Napsioczył mu (piękne).
Zacietrzewić się i rozindyczyć
Znane z wiersza Tuwima – oznaczają, że ktoś się zapamiętuje w gniewie. Nawiązania do ptakó prawdopodobnie nieprzypadkowe.
Rozjuszyć
Tu już komuś jucha uderzyła do głowy – ktoś rozjuszony jest doprowadzony do wściekłości, szału.
Rozsierdzić
Ten czasownik z kolei jest spokrewniony z sercem (dawniej mówiono sierdce, stąd chociażby worek osierdziowy i miłosierdzie). Rozsierdzonego człowieka wyobrażam sobie jako siedzącego w fotelu, czerwonego na twarzy, sapiącego. Taki pyknik tuż przed zawałem.
A co, jeśli takiemu rozsierdzonemu człowiekowi ktoś się napatoczy? Co on mu zrobi? Może go na przykład…
Strofować
Udzielać napomnienia lub nagany. Kojarzy mi się ze strofami i poezją, ale to, co słyszy osoba strofowana, jest raczej ponurym dramatem.
Ganić
Czyli krytykować. Ganienie brzmi jeszcze stosunkowo łagodnie.
Besztać kogoś
To już mocniej. Zbesztać oznacza ostre ganienie kogoś. Dla mnie samo brzmienie tego słowa jest jakieś takie szorstkie, ale i intrygujące.
Łajać
Ostro strofować. Połajanki to też całkiem ciekawe stwierdzenie. Gdyby ktoś się nie znał, mógłby powiedzieć: "O, takie połajanki to aż miło usłyszeć". Otóż nie. Niemiło.
Ofuczeć
Bardzo mi się podobają formy: ofuknąć, fukać, fuczeć – generalnie mówi się tak o zwierzętach, które prychają i parskają. Na przykład kot może fuknąć na drugiego kota albo pogardzanego człowieka. Ale ludzie też potrafią ofuczeć – kolejny synonim dla strofowania, łajania kogoś.
Rugać
Tu już mamy do czynienia z solidną dawką wymyślania, łajania. Tu już faktycznie osoba rugana może poczuć się nieswojo.
Obsztorcować
Sztorc to część przedmiotu stercząca do góry. Ustawić lub postawić coś na sztorc – to znaczy postawić tak, by trzymało się prosto, sterczało ku górze. Jak się kogoś obsztorcuje, to będzie stał na baczność i chodził jak w zegarku. A już na pewno będzie pamiętał tę awanturę.
***
Przy tej okazji życzę, by nikt Was nie obsztorcowywał i nie rugał, żebyście nie musieli się zacietrzewiać ani nikogo ganiać. Wielu pięknych i ciekawych słówek w nowym roku!